نحوه حمل مواد شیمیایی
تولید محصولات مختلف در صنایع و کارخانه‌ها به استفاده از انواع مواد شیمیایی به عنوان ماده اولیه نیاز دارد. بنابراین، اهمیت مواد شیمیایی در توسعه و بقا کارخانه‌ها بسیار بالاست. ایران با بهره‌برداری از معادن و منابع نفتی و گازی، ظرفیت قابل توجهی در تولید و صادرات مواد شیمیایی به جهان دارد. هرچند برخی از مواد شیمیایی نیز به عنوان واردات به کشور وارد می‌شوند، از این رو، نحوه حمل و نقل این مواد شیمیایی دارای اهمیت ویژه‌ای است. در این مقاله قصد داریم در خصوص نحوه حمل مواد شیمیایی اطلاعات مختصری را ارائه کنیم.
کالای خطرناک چیست؟
مواد خطرناک در حمل و نقل بین‌المللی به کالایی اشاره دارند که برای وسایل نقلیه، محیط زیست خطر ایجاد می‌کنند. یکی از مسائل اساسی درباره مواد شیمیایی، نحوه حمل و نگهداری آنهاست. به دلیل خطرناک بودن بسیاری از این مواد برای انسان‌ها و محیط زیست، نیاز به شرایط خاصی برای حمل و نگهداری آنها وجود دارد. حمل و نقل مواد شیمیایی خطرناک می‌تواند خطرات جدی برای انسان‌ها، جوامع و محیط زیست ایجاد کند. بنابراین، قبل از هر چیز، تعریف ماده خطرناک را باید مورد بررسی قرار داد تا بتوان آنها را به درستی شناسایی و دسته‌بندی کرد. ماده خطرناک به عنوان یک ماده تعریف می‌شود که دارای یک یا چند ویژگی زیر است:
- قابل اشتعال بوده و به سرعت آتش می‌گیرد.
- خورنده است، یعنی توانایی تخریب تدریجی مواد یا ساختمان به دنبال واکنش با محیط آنها را دارد.
- ماده‌ای سمی است که تأثیری بر سلامتی دارد.
- ماده‌ای است که تمایل به واکنش شیمیایی دارد.
انواع کالای شیمیایی
- مواد منفجره
مواد منفجره شامل مواد مایع و جامدی هستند که قابلیت آسیب وارد کردن به محیط را از طریق وانش‌های شیمیایی با تولید گاز، دما، سرعت و فشار دارند. این دسته از مواد خطرناک برای حمل و نقل در سراسر جهان، قوانین سختگیرانه‌ای تعریف شده است. اصول ایمنی و قوانین مربوط به حمل و نقل مواد منفجره توسط سازمان پست بین‌المللی تنظیم شده‌اند. در واقع، حمل و نقل این نوع مواد نیاز به رعایت استانداردها و مقررات دقیق دارد. شرکت‌های حمل‌کننده باید در اختیار مجوزهای لازم قرار داشته باشند و با استفاده از وسایل حمل و نقل ایمن و مناسب، مواد منفجره را جابه‌جا کنند. همچنین، برای کنترل و پیشگیری از حوادث ناخوشایند، باید تدابیر ایمنی مناسب مثل بسته‌بندی صحیح و علامت‌گذاری صورت گیرد.
- گاز ها
گازها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: گازهای قابل اشتعال و گازهای غیرقابل اشتعال. هر دو این دسته‌ها در حمل و نقل کالاهای خطرناک مورد توجه قرار می‌گیرند. گازهای قابل اشتعال شامل گازهایی هستند که در صورت برخورد با منبع اشتعال، قابلیت احتراق و شعله‌ور شدن را دارند. این گازها ممکن است فشرده شده و در بطری‌های فلزی یا شیشه‌ای حمل شوند. مثال‌هایی از گازهای قابل اشتعال عبارتند از پروپان، بوتان، اتیلن و آمونیاک.
گازهای غیرقابل اشتعال نیز شامل گازهایی است که در صورت برخورد با منبع اشتعال، قابلیت احتراق ندارند. این گازها ممکن است برای حمل و نقل فشرده شده و در بطری‌های فلزی یا شیشه‌ای استفاده شوند. مثال‌هایی از گازهای غیرقابل اشتعال عبارتند از دی اکسید کربن، نیتروژن و هلیوم. همچنین، گازها بر اساس خطرات سمی یا خورنده تقسیم‌بندی می‌شوند. برخی از گازها ممکن است سمی باشند و در صورت تماس با آنها، به سلامتی افراد آسیب برسانند. به عنوان مثال، گاز آمونیاک یک گاز سمی است. همچنین، برخی گازها ممکن است خورنده باشند و در صورت تماس با پوست یا سایر مواد، آنها را تخریب کنند. برای مثال، گاز کلر یک گاز خورنده است.
- مایعات قابل اشتعال
مواد شیمیایی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: گازها، مایعات و جامدات. هر یک از این دسته‌ها خاصیت قابل اشتعال برخی از مواد را دارند.
مایعات قابل اشتعال شامل هر مایعی است که در دمای ۶۰ درجه سانتی‌گراد یا کمتر، بخار آن به راحتی قابل اشتعال باشد. این مواد به دو دسته تقسیم می‌شوند: مایعات آتش‌زا مانند بنزین و مایعات قابل احتراق مانند گازوئیل.
- جامدات اشتعال زا
جامدات اشتعال‌زا موادی هستند که به راحتی منجر به آتش‌سوزی می‌شوند. به عنوان مثال، کبریت و گوگرد از جمله این مواد هستند.
- اکسید کننده
اکسید کننده‌ها و پراکسیدهای آلی موادی هستند که به راحتی از خود اکسیژن آزاد می‌کنند و به آتش‌گرفتن سایر مواد کمک می‌کنند. همچنین، پراکسیدهای آلی مواد جامد یا مایعی هستند که با شعله خارجی مشتعل می‌شوند و به راحتی سوخته می‌شوند.
- مواد سمی
مواد سمی و عفونی برخی گازها از نظر شیمیایی یا فیزیولوژیک خنثی هستند، اما با وجود اینکه غیرسمی هستند، مقدار زیادی از آنها می‌تواند مضر باشد. برخی از گازهای این دسته، آتش‌زا، سوزاننده و مسموم‌کننده هستند.
- مواد خورنده
مواد خورنده موادی هستند که در اثر نشت و تماس با سایر مواد، صدمه به آنها و حتی وسایل حمل می‌رسانند. تماس با این مواد با پوست، بلعیدن یا استنشاق بخارات آنها می‌تواند مسمومیت ایجاد کند. برخی از آنها می‌توانند به طور مستقیم به بدن نفوذ یا با مواد آلی مانند چوب و کاغذ واکنش داشته باشند و حرارت تولید کنند.
حمل و نقل مواد شیمیایی
حمل و نقل هوایی بین‌المللی به عنوان سریع‌ترین روش برای ارسال بارها به خارج از کشورها شناخته می‌شود. برای حمل کالاهای خطرناک، این روش حمل و نقل ضروری است زیرا زمان حمل بار برای بسیاری از این کالاها اهمیت زیادی دارد و در برخی مناطق، حمل و نقل هوایی تنها راه دسترسی است.
با توجه به ویژگی‌های حمل و نقل هوایی، مانند تغییرات فشار و دما و لرزش‌های هواپیما در طول حمل بار، اقدامات احتیاطی و ملاحظاتی بسیار مهم است تا هرگونه خطری را کاهش داده و از بین ببرد. برای حمل کالاهای خطرناک به‌صورت هوایی، نکات زیر را به یاد داشته باشید:
- تنظیمات مناسب برای بسته‌بندی: بسته‌بندی مناسب برای کالاهای خطرناک، از جمله استفاده از مواد مقاوم و محافظت کننده، ضروری است. این بسته‌بندی باید توانایی مقابله با تغییرات فشار و دمای هواپیما را داشته باشد.
- مطالعه دقیق قوانین و محدودیت‌ها: حمل کالاهای خطرناک نیازمند رعایت قوانین و مقررات خاص است. قبل از حمل بار، مطالعه دقیقی در مورد قوانین محلی و بین‌المللی این حمل و نقل انجام دهید تا از رعایت آنها اطمینان حاصل کنید.
- همکاری با شرکت‌های حمل و نقل مجرب: برای حمل کالاهای خطرناک، بهتر است با شرکت‌هایی که تخصص و تجربه در این زمینه دارند، همکاری کنید. آنها با دانش و تکنیک‌های لازم برای حمل و نقل امن کالاهای خطرناک آشنا هستند.
- بررسی و اعتبارسنجی مدارک: قبل از حمل کالاهای خطرناک، اعتبارسنجی مدارک مربوطه را انجام داده و از صحت آنها اطمینان حاصل کنید. این شامل مجوزها، گواهینامه‌ها و دیگر مدارک مورد نیاز برای حمل ایمن است.
حمل و نقل زمینی کالای شیمیایی
حمل و نقل زمینی در قالب جاده‌ای و ریلی یکی از روش‌های اصی حمل و نقل مواد شیمیایی است. در ترانزیت جاده‌ای، باربری‌ها با استفاده از کامیون‌های مجهز به طور منظم و مطابق با مقررات حمل و نقل، بارها را جابجا می‌کنند. همچنین، در حمل و نقل زمینی از واگن‌های باری بر روی ریل‌ها نیز استفاده می‌شود.
حمل و نقل زمینی، روشی مناسب برای ارسال کالاها به کشورهای همسایه یا داخل ایران است. این روش از طریق شبکه جاده‌ای یا ریلی صورت می‌گیرد و بسته به نوع کالا، فاصله و شرایط حمل و نقل، ممکن است نیاز به پروانه‌ها و مجوزهای خاص داشته باشد.
حمل و نقل زمینی مواد شیمیایی نیازمند رعایت مقررات و استانداردهای ایمنی است. بسته‌بندی مناسب مواد شیمیایی، استفاده از وسایل حمل و نقل مجهز و آموزش کارکنان در زمینه ایمنی و رفتارهای صحیح در مورد این نوع کالاها از جمله مواردی است که در حمل و نقل زمینی مواد شیمیایی باید مورد توجه قرار بگیرد.
حمل و نقل دریایی
حمل و نقل دریایی به دلیل هزینه‌های نسبتاً کمتر نسبت به روش‌های دیگر، یکی از روش‌های مورد ترجیح صاحبان کالا و شرکت‌های تجاری برای حمل و نقل بار است. طبق آمار، بیشترین حجم تجارت و حمل و نقل جهانی از طریق دریا و آب‌های آزاد انجام می‌شود. این روش حمل و نقل برای مواد شیمیایی نیز بسیار مناسب و مورد توجه قرار دارد.
حمل و نقل دریایی با استفاده از کشتی‌ها صورت می‌گیرد که قابلیت حمل بارهای سنگین و حجیم را دارند. علاوه بر این، امکان حمل بار در مسافت‌های بلند و ارسال به سراسر جهان را فراهم می‌کند. در حمل و نقل مواد شیمیایی از طریق دریا، رعایت مقررات ایمنی و بسته‌بندی صحیح کالاها از اهمیت بسیاری برخوردار است.
با توجه به اینکه آب‌های دریاها و اقیانوس‌ها به عنوان طریق‌های حمل و نقل عمده به شمار می‌روند، حمل و نقل دریایی به سرعت و رشد تجارت جهانی کمک می‌کند. همچنین، به دلیل منابع بهره‌برداری و ظرفیت بالای کشتی‌ها، هزینه‌های حمل و نقل نسبتاً کمتری نسبت به روش‌های دیگر دارد.
نکات مهم در مورد حمل بار شیمیایی
رانندگانی که مواد شیمیایی خطرناک را حمل می‌کنند، باید با ایمنی خاصی آشنا باشند تا سلامت خود و دیگران را در مسیر خود حفظ کنند. آموزش ایمنی مناسب برای حمل و نقل مواد شیمیایی توسط این رانندگان ضروری است. برای محموله‌های بزرگ یا پیچیده مواد شیمیایی، بهتر است از شرکت‌های حمل و نقل مواد شیمیایی حرفه‌ای با رانندگان مجرب استفاده کنید که آموزش لازم و تجهیزات مناسب برای مداخله در صورت بروز حادثه و نشت مواد شیمیایی دارند. همچنین، رانندگان حرفه‌ای حمل و نقل شیمیایی با تجربه و دانش بیشتر در برنامه‌ریزی مسیرهای ایمن و بهره‌وری بالا برای انجام کارهای سریع و کارآمد به همراه رعایت پروتکل‌های ایمنی صحیح همراه هستند.
