از گذشته تاکنون صنعت کشتیرانی یکی از حیاتیترین روشهای ارتباطی برای تجار و بازرگانان به شمار میرود و نقش اساسی و اثرگذاری در اقتصاد جهانی دارد. این صنعت تاثیر بسزایی بر جریانات تجاری جهانی داشته و واردات و صادرات بسیاری از کشورها از طریق حمل و نقل دریایی انجام میشود. از این رو، صادرات و واردات انجام شده از طریق کشتیرانی از اهمیت بسزایی برخوردار است و آنچه حائز اهمیت است، انجام آن به صورت قانونی است. برای این منظور، در کشورهای مختلف، این عملیات از طریق گمرک صورت میگیرد و شرکتهای بازرگانی و تاجران ملزم به رعایت دستورالعملها و مقررات مخصوص خود هستند.
از جمله مفاهیمی که در حوزه حمل و نقل دریایی مورد استفاده قرار میگیرند، دموراژ و دیسپچ، دو مفهوم مهم هستند که نقش مهمی در این صنعت ایفا میکنند. دموراژ به معنای پرداخت هزینه به کشتی برای تاخیر در بندر و دیسپچ نیز به معنای پرداخت پاداش به کشتی به خاطر سرعت واحد در انجام مأموریت میباشد. این دو مفهوم از جمله قوانین و مقرراتی هستند که در این صنعت برای تضمین انجام صحیح و به موقع عملیات حمل و نقل دریایی لازم است که تجار و تاجران نیز باید آنها را رعایت کنند.
دموراژ چیست؟
در حمل و نقل دریایی، دموراژ به منای جریمهای است که باید پرداخت شود در صورتیه محموله تجاری موجود در کانتینر به موقع به شرکت حمل و نقل تحویل داده نشود. این جریمه به این دلیل اعمال میشود که تأخیر در تحویل محمولهها باعث تأخیر در برنامهریزی حمل و نقل دریایی میشود و هزینههای اضافی برای شرکت کشتیرانی ایجاد میشود که به دلیل عدم تحویل به موقع محموله توسط تاجر باید جبران شوند.
در واقع، دموراژ به عنوان یک هزینه جریمه برای تأخیر در تحویل محمولههای تجاری به شرکت حمل و نقل دریایی میباشد و تأخیرهای ناشی از این موضوع باعث افزایش هزینهها و مشکلات برای هر دو طرف میشود. به طور کلی، دموراژ یکی از عواقب مالی تأخیر در تحویل محمولههای تجاری است و اهمیت زیادی در صنعت حمل و نقل دریایی دارد.
در حمل و نقل دریایی، کشتیها معمولاً به سه صورت زمانی، یعنی کشتی لخت و سفری تحت عنوان چارتر یا اجاره کشتی عمل میکنند. در قرارداد اجاره کشتی سفری، مالک کشتی زیر شروط خاص موافقت میکند که کالا یا بار معینی را از یک مبدأ مشخص به یک مقصد تعیین شده حمل کند. در این حالت، هزینه اجاره کشتی (کرایه) بر اساس نوع بار، وزن، حجم، و مسافت محاسبه میشود.
در این نوع حمل و نقل دریایی، عملیات بارگیری و تخلیه در بنادر مبدأ و مقصد خارج از کنترل شرکت حمل و نقل یا مالک کشتی انجام میشود. بنابراین، با توجه به میزان بار، تجهیزات، و ظرفیت بارگیری و تخلیه بنادر، زمان مناسبی برای انجام عملیات تخلیه و بارگیری در نظر گرفته میشود. اگر تخلیه و بارگیری بیشتر از زمان مشخص (فری تایم) به طول بینجامد، صاحب بار موظف خواهد بود دموراژ (کارمزد تأخیر) را پرداخت نماید، که این مبلغ به عنوان خسارت برای تأخیر و بیکاری کشتی در نظر گرفته میشود.
انواع دموراژ در صنعت حمل و نقل
در حمل و نقل دریایی، دموراژ به هزینههایی اطلاق میشود که در صورت تأخیر یک محموله یا کشتی بیش از زمان توافق شده برای بارگیری یا تخلیه، به شرکت حمل و نقل تحمیل میشود. انواع مختلفی از دموراژ وجود دارند، هر کدام با خصوصیات خاص خود.
- دموراژ کانتینر: هنگامی که یک کانتینر در زمان تعیین شده به شرکت حمل و نقل بازگردانده نشود، دموراژ کانتینر اعمال میشود، و این ممکن است منجر به هزینههای قابل توجهی برای خرابی کانتینر شود.
- دموراژ کشتی: زمانی که یک کشتی در بندر بیش از زمان تعیین شده تاخیر داشته باشد، دموراژ کشتی اعمال میشود. این هزینهها ممکن است بر توانایی شرکت کشتیرانی برای انجام تعهدات قراردادی خود تأثیر بگذارد.
- دموراژ پایانه: زمانی که محموله در زمان تعیین شده از ترمینال خارج نشود، دموراژ پایانه اعمال میشود، که ممکن است هزینههای قابل توجهی را به دنبال داشته باشد و توانایی اپراتور ترمینال را برای مدیریت مؤثر عملیات تحت تأثیر قرار دهد.
- دموراژ ریلی: وقتی واگنهای ریلی در زمان تعیین شده تخلیه نشوند، دموراژ ریلی اعمال میشود که ممکن است هزینههای ترخیص راهآهن را افزایش دهد و توانایی شرکتهای ریلی برای مدیریت مؤثر عملیات را تحت تأثیر قرار دهد.
به طور کلی، درک انواع دموراژ میتواند به شرکتها و فرستندهها کمک کند تا عملکرد خود را بهینه کرده و هزینههای اضافی را کاهش دهند. مدیریت و ارتباطات مؤثر میتواند در این زمینه تأثیرگذار باشد و به به حداقل رساندن دموراژ و تضمین عملکرد بهتر در صنعت حمل و نقل کمک کنند.
هزینه دموراژ
در حمل و نقل دریایی، هزینه دموراژ به عوامل زیادی وابسته است. بهعنوان مثال، هزینه دموراژ اجاره کشتی بستگی به نوع قرارداد اجاره (زمانی یا سفری) و خصوصیتهای کشتی متفاوت است. همچنین، اجاره کانتینرهای یخچالی بزرگ دارای هزینه دموراژ بیشتری میباشند. ابعاد کانتینر، نوع و خصوصیت محموله، حجم و وزن آن نیز در محاسبه هزینه دموراژ تاثیرگذار هستند.
بنابراین، در تعیین هزینه دموراژ در حمل و نقل دریایی، این عوامل متغیر اهمیت زیادی دارند و بر میزان هزینه نهایی تأثیرگذارند. بهطور کلی، شناخت دقیق از این متغیرها میتواند به شرکتها کمک کند تا هزینههای اضافی را کاهش دهند و عملکرد بهینهتری را در صنعت حمل و نقل دریایی حاصل کنند.
تفاوت دموراژ و دیتنشن
در حمل و نقل دریایی، دموراژ و دیتنشن اصطلاحاتی است که به تأخیرهای در بارگیری و تخلیه کشتیها اشاره دارند. دموراژ به معنای تأخیر در تخلیه بارگیری روی کشتی است که طبق قرارداد بین صاحب بار و صاحب کشتی، زمان مجاز برای تخلیه بار تعیین میشود. در صورتی که این زمان گذشته و کشتی هنوز بار خود را تخلیه ننموده باشد، هزینهای به نام دموراژ به عنوان جرائم تأخیر در پرداخت حساب اعمال میشود، که جهت جبران خسارات ناشی از عدم رعایت زمانبندی پرداخت حساب استفاده میشود.
به عبارت دیگر، دیتنش به تأخیر در بارگیری کشتی اشاره دارد. طبق قرارداد بین صاحب بار و صاحب کشتی، زمان مجاز برای بارگیری کالا روی کشتی تعیین میشود. اگر این زمان گذشته و کالا هنوز بارگیری ننموده باشد، هزینهای به نام دیتنش به عنوان جرائم تأخیر در پرداخت حساب صادر میشود، که جهت جبران خسارات ناشی از عدم رعایت زمانبندی پرداخت حساب استفاده میشود. در کل، دموراژ و دیتنش اهمیت زیادی در حمل و نقل دریایی دارند و میتوانند به درک بهتری از مسائل زمانی و هزینههای مربوطه کمک کنند.
