در معاملات تجاری، مفهوم ریلیز به معنای دستور واگذاری مالکیت کالا از نقطه شروع (مبدأ) به نقطه پایان (مقصد) تعبیه می‌شود. بطور کلی، ریلیز یا Telex Release به مفهوم یکسان به کار می‌روند. در این فرآیند، فروشنده اصلی بارنامه را به شرکت حمل و نقل مبدأ تحویل داده و از آن انتظار دارد که در مقصد بارنامه را ریلیز کند. این به اصطلاح به معنای انتقال مالکیت از فروشنده به خریدار بدون نیاز به داشتن بارنامه اصلی است.
به عبارت دیگر، با ریلیز، مالکیت کالا از فروشنده خارج شده و به خریدار منتقل می‌شود. همچنین، شرکت حمل و نقل در مقصد به نماینده خود اطلاع می‌دهد که بارنامه در اختیار آن قرار دارد و خریدار به عنوان صاحب کالا شناخته می‌شود. در واقع، تلکس ریلیز به عنوان یک پیام برای آزادسازی مالکیت کالا از طریق ارسال اطلاعات از نماینده حمل و نقل در مبدأ به نماینده حمل و نقل در مقصد و محل تخلیه برای معامله استفاده می‌شود.
این پیام به منظور تسلیم یک یا چند نسخه اصلی بارنامه توسط فروشنده یا فرستنده صادر شده است. در این مدل، مشتری یا گیرنده بار قابلیت آزادسازی کالا را بدون ارائه بارنامه اصلی دارد. دستور صدور بارنامه اصلی یا تلکس بارنامه توسط فروشنده در نقطه شروع (مبدأ) ارائه می‌شود. هزینه ارسال اسناد بین خریدار و فروشنده در صورت درخواست خریدار برای صدور بارنامه اصلی، براساس توافقی میان طرفین تعیین می‌شود.
چرا TELEX برای این عملیات انتخاب گردیده است؟
TELEX مخفف عبارت TELegraph EXchange Service است. این سرویس یک نوع ماشین پرینتر بود که قادر به ارسال و دریافت پیام‌های متنی از طریق تلگراف بود. پیام‌هایی که توسط این ماشین ارسال می‌شدند، با نام “تلکس” شناخته می‌شدند. تلکس یکی از محبوب‌ترین روش‌های برقراری ارتباط بین کشتی‌ها در دریا بود و می‌توان آن را به عنوان پیش‌زمینه‌ای برای ایجاد ارتباط ایمیلی در نظر گرفت. اصطلاح تلکس ریلیز به دستورالعمل آزادسازی بار از نقطه شروع بارگیری یا مبدأ گفته می‌شود. امروزه، این نوع پیام‌ها اغلب از طریق ایمیل یا سیستم‌های آنلاین در صنایع حمل و نقل و کشتیرانی ارسال می‌شوند.
تفاوت بارنامه و تلکس ریلیز
برای دریافت کالا در مقصد، دو روش وجود دارد:
1- ارائه اصل بارنامه: در این روش، صاحب کالا می‌تواند با درخواست خود، اصل بارنامه را که شامل 3 نسخه اصل و 3 نسخه کپی و یک نسخه کپی برابر اصل است، از شرکت حمل و نقل دریافت کرده و به گیرنده تحویل دهد. کپی برابر اصل بارنامه برای ارائه به وزارت بازرگانی جهت دریافت گواهی مبدأ استفاده می‌شود. صاحب کالا اصل بارنامه را به گیرنده ارسال کرده و سپس محموله را دریافت می‌کند.
2- تلکس ریلیز: در روش Telex Release، خط حمل و نقل ابتدا اصل بارنامه را صادر و سپس باطل می‌کند. سپس از طریق یک ایمیل، دستور آزادسازی محموله به مقصد ارسال می‌شود تا گیرنده بتواند محموله را دریافت کند.
کاربرد ریلیز
این روش معمولا به یکی از دلایل زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد:
1- هنگامی که مقصد نزدیک است و بار سریع می‌رسد: در این شرایط، فروشنده پس از دریافت بارنامه و قبل از حرکت کشتی، مدارک لازم از جمله گواهی مبدأ، گواهی بهداشت، فاکتور، لیست بسته‌بندی و سایر مجوزهای مورد نیاز را تهیه کرده و آن‌ها را از طریق پست سریع هوایی ارسال می‌کند. سپس پس از حرکت کشتی، با درخواست release اقدام به آزادسازی کالا می‌کند تا گیرنده بتواند کالا را دریافت کند.
2- زمانی که کالا در ایام تعطیلات به مقصد می‌رسد: در این مواقع که معمولا روزهای پنجشنبه و جمعه در ایران و شنبه و یکشنبه در دیگر کشورها است، اگر زمان کافی برای آزادسازی بار قبل از پایان معافیت وجود نداشته باشد، از روش Telex Release استفاده می‌شود.
3- بعضی از خریداران، بلافاصله پس از اطلاع از ورود کالا به بندر مقصد، به تسویه حساب با فروشنده می‌پردازند. به دلیل محدودیت زمانی برای تسویه حساب، فروشنده مدارک را از طریق پست سریع به خریدار ارسال کرده و پس از تسویه حساب، با درخواست release اقدام به آزادسازی بار می‌کند. این روش نه تنها باعث صرفه‌جویی در هزینه پست هوایی می‌شود بلکه بار هم به موقع آزاد می‌شود.
کلام آخر
در اخر نیز توجه داشته باشید کهحین ارسال تلکس ریلیز به مشتی، ضروری است که یک کپی برابر اصل بارنامه نیز ارسال شود. همچنین لازم به ذکر است که فقط یک بارنامه و در نتیجه یک تلکس ریلیز برای هر کالا صادر می‌شود. اگر بارنامه‌ای صادر شده و مشتری در آینده نیاز به تلکس ریلیز داشت و بخواهد کالا را تلکس ریلیز کند، باید هزینه اضافی صدور Telex Release را پرداخت کند، بارنامه را به خط کشتیرانی بازگردانده و باطل کند. همچنین، اگر بارنامه اصلی به هر دلیلی از بین برود، مراحل اداری بسیار پیچیده‌ای برای صدور مجدد بارنامه یا Telex Release باید طی شود.
