با توجه به تعریف اینکوترمز ۲۰۲۰، اصطلاح FOB (Free On Board) به زمانی اشاره دارد که فروشنده کالا را در بندر مبدا در عرشه کشتی تعیین شده توسط خریدار تخلیه می‌کند. در این نقطه، ریسک خسارت یا فقدان از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود. بنابراین، در شرایط FOB، پس از تخلیه کالا در بندر مبدا، مسئولیت خسارت یا فقدان به عهده خریدار می‌باشد. لازم به ذکر است که این اصطلاح فقط در حمل دریایی یا آبی و در مورد حمل و نقل بین المللی از کاربرد می‌باشد.

در صنعت حمل و نقل و صادرات و واردات کالاها، اصطلاحات و روش‌های متعددی وجود دارند که برای فعالیت در این صنعت و استفاده از خدمات شرکت‌های حمل و نقل بار، بهتر است آن‌ها را به طور کامل درک کنید. یکی از این اصطلاحات که کاربرد گسترده‌ای دارد، FOB (Free On Board) است. به بیان ساده، در اصول FOB، مسئولیت تخلیه کالا و انتقال مالکیت از فروشنده به خریدار در نقطه تعیین شده در بندر مبدأ قرار می‌گیرد.

در این روش، بر عهده فروشنده است که کالا را در عرشه کشتی یا ناوگان حمل و نقل دیگری قرار داده و طبق توافق با خریدار، آن را تخلیه کند. از آنجا که در این نقطه ریسک خسارت یا فقدان بر عهده فروشنده است، بنابراین این روش قابل استفاده در حمل و نقل دریایی و آبی می‌باشد.

از سوی دیگر، باید به اصطلاحات و روش‌های دیگری نیز اشاره کنم که مشابه FOB هستند. به عنوان مثال، CFR (Cost and Freight) که در آن هزینه حمل و نقل تا بندر مقصد بر عهده فروشنده است و CIF (Cost, Insurance, and Freight) که در آن هزینه حمل و نقل و بیمه تا بندر مقصد به عهده فروشنده است.

فوب چیست؟

FOB (Free On Board) یک اصطلاح دارای اهمیت در حوزه حمل و نقل کالاها و صادرات و واردات است. به طور ساده، در روش FOB، فروشنده مسئولیت تخلیه کالا و انتقال مالکیت آن را در نقطه تعیین شده در بندر مبدأ بر عهده دارد. در واقع، با تخلیه کالا بر روی عرشه کشتی یا ناوگان حمل و نقل دیگر، مالکیت کالا به خریدار منتقل می‌شود. این روش عموماً در حمل و نقل دریایی و آبی به کار می‌رود. از سوی دیگر، باید به اصطلاحات و روش‌های مشابهی همچون CFR (Cost and Freight) و CIF (Cost, Insurance, and Freight) نیز اشاره کرد. در روش CFR، هزینه حمل و نقل تا بندر مقصد بر عهده فروشنده است و در روش CIF، هزینه حمل و نقل و بیمه تا بندر مقصد نیز به عهده فروشنده است. توجه داشته باشید که هر روش حمل و نقل می‌تواند مسئولیت‌ها و محاسبه قیمت‌های مختلفی داشته باشد. بنابراین، پیش از استفاده از هر روش، مهم است که با جزئیات و شرایط آن آشنا شده و روش مناسب برای نیازهای خود را انتخاب کنید.

فوب یا Free On Board به معنای تحویل رایگان در بورد کشتی است و در واقع یکی از روش‌های حمل و نقل کالا است که برای صادرات و واردات در حمل و نقل دریایی استفاده می‌شود. در این روش، فروشنده مسئولیت تحویل کالا را تا زمانی که کالا از لبه کشتی در بندر بارگیری عبور کند، بر عهده دارد. این بدان معناست که پس از عبور کالا از لبه کشتی، خریدار مسئولیت و هزینه‌های مربوط به حمل و نقل و همچنین خطرات احتمالی در مسیر را بر عهده می‌گیرد.

با استفاده از اصطلاح فوب، فروشنده نیاز به پرداخت هزینه حمل و نقل از مبدأ تا بندر مبدأ و همچنین هزینه‌های صادراتی دیگر نظیر گمرک و مدارک صادراتی دارد. اما پس از عبور کالا از لبه کشتی، خریدار مسئولیت پرداخت هزینه حمل و نقل از بندر مبدأ تا مقصد را بر عهده دارد. همچنین، هر گونه خطرات و ضایعات احتمالی در مسیر نیز بر عهده خریدار قرار می‌گیرد.

با فهم این مفهوم، فروشنده و خریدار قادر به تعیین شرایط دقیق تحویل کالا و تحمل هزینه‌ها و مسئولیت‌ها در قرارداد خود خواهند بود. این روش در حمل و نقل بین المللی بسیار رایج است و با استفاده از اصطلاحات و قوانین مشخصی که توسط ICC (اتاق بازرگانی بین المللی) تعریف شده‌اند، صادرکنندگان و واردکنندگان می‌توانند به طور دقیق شرایط تحویل کالا و تقسیم بار در سفارشات خود را تعیین کنند.

روش های تحویل کالا از تولید کننده به خریدار 

تحویل کالا در مبدا (گروه E) را می‌توان با دو روش EXW و FOB انجام داد.

1. EXW (Ex Works): در این روش، فروشنده مسئولیت تحویل کالا را در مکان مبدا یا کارخانه خود بر عهده دارد. به عبارتی، فروشنده تنها موظف است کالا را در مکان مشخص شده در قرارداد در اختیار خریدار قرار دهد و هیچ مسئولیتی درباره حمل و نقل و هزینه‌های مربوط به آن ندارد. در این روش، خریدار مسئولیت و هزینه‌های حمل و نقل، بیمه، ترخیص گمرکی و سایر هزینه‌های مربوط به انتقال کالا را بعدها بر عهده می‌گیرد. این روش معمولاً برای شرکت‌ها یا واحدهایی استفاده می‌شود که برای صادرات وارد سفارشات خارجی هستند و می‌خواهند هزینه‌ها و مسئولیت‌های حمل و نقل را به خریدار منتقل کنند.

2. FOB (Free On Board): در روش FOB، فروشنده مسئولیت تحویل کالا را تا زمانی که کالا از لبه کشتی در بندر بارگیری عبور کند، بر عهده دارد. پس از آن، خریدار مسئولیت و هزینه‌های حمل و نقل را به عهده می‌گیرد. در این روش، فروشنده هزینه حمل و نقل کالا از مبدأ تا بندر مبدأ و همچنین هزینه‌های صادراتی دیگر نظیر گمرک و مدارک صادراتی را پرداخت می‌کند. این روش در حمل و نقل دریایی بسیار رایج است. بطور کلی، تفاوت اصلی بین EXW و FOB در این است که در EXW، فروشنده تنها مسئولیت تحویل کالا در مبدأ را بر عهده دارد، در حالی که در FOB، فروشنده مسئولیت تحویل کالا تا زمان عبور از لبه کشتی در بندر بارگیری را بر عهده دارد.

تحویل بار و پرداخت هزینه های حمل و نقل 

• CFR (Cost and Freight): این عبارت مخفف “

هزینه و حمل و نقل است. در این روش، وظیفه فروشنده به پایان می‌رسد زمانی که کالا در کشتی بارگذاری می‌شود، اما تمامی هزینه‌ها را به جز بیمه که بر عهده خریدار است، باید پرداخت کند. تحویل کالا براساس قرارداد با شرکت حمل و نقل صورت می‌گیرد.

• CIF (Cost, Insurance, and Freight): این عبارت مخفف “هزینه، بیمه و حمل و نقل” است. در این روش، فروشنده مسئولیت پرداخت هزینه‌ها و بیمه حمل و نقل کالا تا مقصد انتخابی خریدار را دارد. همچنین، فروشنده باید قراردادها را با شرکت بیمه و حمل و نقل نیز ببندد.

• CPT (Carriage Paid To): این عبارت مخفف حمل و نقل پرداخت شده است و معمولاً برای حمل و نقل ترکیبی زمینی و هوایی استفاده می‌شود. در این روش، وظیفه فروشنده تا زمانی که کالاها در اولین حمل و نقل بارگذاری شوند به پایان می‌رسد. هزینه‌های حمل و نقل با فروشنده است و عقد قرارداد با بیمه بر عهده خریدار است.

• CIP (Carriage and Insurance Paid To): این عبارت مخفف حمل، بیمه و نقل پرداخت شده است و برای حمل و نقل ترکیبی استفاده می‌شود. در این روش، فروشنده مسئولیت حمل و نقل و بیمه کالا تا رسیدن به دست خریدار در مقصد را دارد. هزینه‌های بیمه و حمل و نقل با فروشنده است و عقد قرارداد با شرکت بیمه و حمل و نقل بر عهده خریدار است، اما خریدار باید قرارداد بازرسی را ببندد.

تفاوت فوب و سی آی اف چیست؟ 

تفاوت بین سی آی اف (CIF) و فوب (FOB) در مبحث حمل و نقل و مسئولیت‌ها در تجارت بین المللی است. در سی آی اف، فروشنده مسئولیت انتقال بارها را تا نزدیک‌ترین بندر، بارگذاری آن‌ها، پرداخت هزینه‌های حمل و نقل دریایی و ارسال کالاها به بندر مقصد بر عهده دارد. بنابراین، هزینه‌های حمل و نقل دریایی و بیمه نیز توسط فروشنده پرداخت می‌شود. اما در فوب، فروشنده تنها مسئول انتقال بارها تا نزدیک‌ترین بندر و برای بارگیری آن‌ها است. بعد از آن، تمامی هزینه‌ها و مسئولیت‌های مربوط به بار بر عهده خریدار قرار می‌گیرد، شامل هزینه‌های حمل و نقل، بیمه و هرگونه خسارت یا ضرری که به بار در حین حمل و نقل وارد شود.

در سی آی اف، فروشنده باید تا رسیدن بار به بندر مقصد، از جمله هرگونه حادثه‌ای که به بار در طول حمل و نقل وارد شود، پاسخگو باشد. در حالی که در فوب، بار شما مسئول خطرات حمل و نقل و تمامی هزینه‌های مربوط به آن است. بنابراین، تفاوت اصلی بین سی آی اف و فوب در مسئولیت و هزینه‌هاست. در سی آی اف، فروشنده بیشترین مسئولیت را دارد و هزینه‌های حمل و نقل دریایی و بیمه را پرداخت می‌کند، در حالی که در فوب، مسئولیت و هزینه‌ها بر عهده خریدار قرار می‌گیرد.

کدام یک از روش های انتقال بهتر است؟

بسته به شرایط و نقش شما در تجارت بین المللی، هر یک از روش‌های FOB و CIF مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند.

اگر به عنوان یک خیدار در نظر گرفته شده‌اید، بهترین انتخاب برای شما روش FOB است. با استفاده از این روش، شما کنترل کاملی بر روی حمل و نقل دارید و می‌توانید از شرکت حمل و نقل خود یا شرکت‌هایی که انتخاب می‌کنید، استفاده کنید. همچنین، شما هزینه‌های حمل و نقل و بیمه را به صورت جداگانه مدیریت کنید. با انتخاب این روش، شما می‌توانید بهترین گزینه حمل و نقل را انتخاب کنید و هزینه‌های خود را برای صرفه‌جویی در پول بیشتر کنترل کنید.

اما اگر به عنوان یک فروشنده در نظر گرفته شده‌اید، روش CIF بهترین پیشنهاد برای شما است. با انتخاب این روش، شما مسئولیت انتقال و بارگیری کالاها را به نزدیک‌ترین بندر و پرداخت هزینه‌های حمل و نقل دریایی دارید. سپس، شما بارها را به بندر مقصد بفرستید تا خریدار آن‌ها را دریافت کند. با انتخاب این روش، شما می‌توانید سود بیشتری از خریدار کسب کنید و با ارائه خدمات مرتبط با حمل و نقل، ارزش افزوده بیشتری را به مشتریان خود ارائه دهید. با توجه به توضیحات فوق، انتخاب بهترین روش بستگی به نیازها و هدف شما در تجارت بین المللی دارد. همچنین، قبل از انتخاب هر یک از این روش‌ها، مهم است که اطلاعات به روز و کاملی درباره قوانین و مقررات مربوطه و همچنین هزینه‌ها و ریسک‌های مرتبط با آنها داشته باشید.